Tekrar cehenneminden çıkış için acil çağrı!

 

Hangi desenleri örüyor hayatlarımız? Hangi desenler yineliyor içimizde? Peki her şey, aynı şekilde, aynı sırayla sonsuz defa olup bitecek olsaydı, şu an bunu okuyanın şimdisi dahil her an ebediyen aynı silsileyle tekrar edecek olsaydı, yine de bu dünyaya ve kendisi olmaya evet diyebilir miydi içimizden biri? Böylesi bir evet için neleri yitirme riskini alması gerekirdi?

 

Bu çalışma, kişiyi, yerleşik değerleri tekrarlayan bir uyruk olmaya yazgılı sayan hâkim düzenin aksine; Nietzsche’nin bengi dönüş anlatısının katlanılması güç soruları karşısında, yinelemenin özgürleştirici bir gücü olduğunu duyumsamaya davet ediyor. Sorular baş döndürücü bir hızla çoğalıyor: O mahvedici soruya “Evet” diyen biri, yıllanmış derisini değiştirip baştan aşağı dönüşmek zorunda kalmaz mı?

 

Bu çalışma, 1881 yılının Ağustos ayında, Friedrich Nietzsche’nin Silvaplana Gölü kıyısında açıldığı bengi dönüş tecrübesini felsefi bir anlatı biçiminde yeniden kurarken, yinelemenin gücünü deneyimleyen kendi desenini çiziyor; bir bakıma kendisi bir tür tekrar hareketi üretiyor. Nietzsche’nin bengi dönüş teorisini kozmik ve etik perspektiflerden incelerken, gücün biriktirilmesi ve harcanmasına dayalı bir politik ekonomi fikriyle yeni bir açılımın daha üretilebileceğini gösteriyor. Böylesi bir açılım için Nietzsche’nin yanı başında Dionysosçu bir alay kuruyor ve Salomé, Blanqui, Marx, Cantor, Deleuze, Klossowski, Borges ve daha nicelerini bengi dönüş sorusuyla birlikte sahneliyor.

 

Yazarın bengi dönüşün felsefi tecrübesine giriş için bir parolayla yola çıktığına tanık oluyoruz: “Yaşamın trajik taşkınlarına kapılmaya meyilli tarafımız için Silvaplana Gölü hemen yanı başımızdadır.”

 

Yinelemenin güçlerini icat etmek için acil çağrı! 

 

 

 

KİTAPTAN

 

Ne olmuş nasıl olmuştu da bengi dönüş adını verdiği o tuhaf deneyim bir yaz günü Friedrich Nietzsche’nin başına gelivermişti? 

1881 yılının Ağustos ayında bir kağıt parçasına şunları karalamıştı Nietzsche: “İnsanın ve zamanın 6000 ayak ötesinde.” Kendi sonsuzluk desenlerinden birini daha bu notla ifade ediyor, ileride ilân-ı aşk edeceği sonsuzluk fikri için bir vecd hâline yaklaşıyordu belki de. 

Bu yılların Nietzsche’nin sağlığı açısından en zorlu dönemlerden biri olduğunu, iyileşmenin coğrafi ve fiziki yollarının yanı sıra düşünsel yollarını da bu dönemde araştırdığını biliyoruz. Kendisi açısından bir iyileşme ve hafifleme anlatısı peşinde olduğunu anlıyoruz biyografilerinden ve mektuplarından. Tuhaf olansa bunun için “en ağır yük” dediği bengi dönüş tecrübesine açılmak konusundaki cüretkârlığıdır. Bu yıllar, Nietzsche’nin araştırmalarına büyük bir dönüşümün eşlik ettiği ve İşte Böyle Dedi Zerdüşt’ün yazıldığı yıllar aynı zamanda. 

Bildiğimiz kadarıyla uzun orman yürüyüşlerinden birinde, Silvaplana Gölü kıyısında bengi dönüş adını verdiği bir tecrübeye açılmıştı Nietzsche. 14 Ağustos 1881’de dostu Peter Gast’a şunları yazıyordu: “Daha önce hiç görmediğim türden düşünceler doğdu ufkumda – hiçbirinden bahsetmeden soğukkanlılığımı korumak ve huzurlu kalmak istiyorum. Muhtemelen birkaç yıl daha yaşamak zorunda kalacağım.”

Aslında Şen Bilim’den itibaren bu fikir ona bir lanet biçiminde musallat olmuş, yaşamın trajik taşkınlarını göğüsleyebilmek için bu laneti bir şenliğe çevirecek hamlenin  arayışına girişmişti. Lou Andreas-Salomé bu fikri Nietzsche’nin sakin bir sesle, sır verircesine kendisine anlattığı anları unutamadığını yazıyor Nietzsche üzerine muazzam eserinde. Hatta Nietzsche’nin trajik coşkunluğunun getirdiği tüm acılar karşısında bengi dönüş fikrinin bir tezat oluşturduğunu, “esrarengiz bir maske” olduğunu ekliyor bu öğretinin.

Bense bu fikrin, eşyanın düzenini sarsan bir değişim anlatısı, bir sonsuzluk deseni biçiminde düşünülmesini önereceğim burada: sonsuzluğun desenlerini çizmeye kalkışan herkesin karşısına çıkan bir risk, bir kendinden geçme hâli, bir sarhoşluk. Yine de bir mistisizm değil. Modern felsefenin kara deliği olan kötü sonsuzun aşılması için bir imkânlar bloğu aynı zamanda. Nasıl açılabiliriz onun içindeki farklı boyutlara? Nasıl ki Zerdüşt tehlikeyi mesken edinen ölü Cambazı omzuna alıp onu yeniden yeryüzüne ait kıldıysa, biz de bengi dönüşün çoğul anlamlarını yeniden düşünerek riskten payımızı almayı deneyebiliriz. 

Silvaplana Gölü kıyısında cereyan eden deneyim, ilk kez Nietzsche’nin başına gelmiş olamaz, bengi dönüşe bir olay olarak bakıldığında Nietzsche ne başta ne de sondadır. Belki de yapılacak en önemli hamlelerden biri, Pierre Klossowski’nin bengi dönüş fikrinde keşfettiği bir ayrımı 1881 Sils Maria deneyimine uygulamaktır; yani olaydan “ilk ve son özelliğini çalan bir hile” yapmaktır. Böylece tamamlanmış ve anlatılmaya değecek kadar öldürülmüş bir fikri değil, bize musallat olma kudretine sahip bir deneyimi düşünmemizin önü açılabilir.

Yaşamın trajik taşkınlarına kapılmaya meyilli tarafımız için Silvaplana Gölü hemen yanı başımızdadır.

 

“Ağustos 1881, Sils Maria”, Sercan Çalcı

 

 

İÇİNDEKİLER

 

İNTRO

 

Sonsuzluk ve Tarih, 10

Ağustos 1881, Sils Maria, 13

Yapmak ≠ Olmak, 15

Bengi Dönüş, 18

 

KOZMOS

Prelude, 24

Bir İmparator, 25

Güç Analitiği, 28

Babil Kitaplığı, 31

1871 Yılında Bir Mahpus ya da

Louis-Auguste Blanqui Yıldızları Sayıyor, 32

Yıldızlardan Ebediyete, 41

Amaçlar Krallığının Çöküşü, 48

Piano Piano, 52

Kaprekar Sabitinden Cantor’un Sonsuzlarına, 56

Sonsuzluk Tarihçisi Borges, 59

Lanetli Şen Bilim, 64

Enerjinin Korunumu, 67

Entropi, 70

Röpriz, 74

 

ETHOS

Prelude, 80

Dönüşün Hazzı, 84

Davetsiz Bir Misafir ya da Kierkegaard, 88

Vahiy, 92

Kaynak Gelecekte, 97

Geçmişi Kurtarmak, 100

Aion ya da Herakleitos’un Yaşayan Zamanı, 105

Yapmak Olmak mıdır?, 109

Lunaparkta Bir Sosyolog, 113

İki Yarış, 116

Bir Uzun Mesafe Koşucusunun Yalnızlığı Üzerine, 120

Hep Yabancı, 122

Terradise, 126

Küçük İnsan, 130

Oluşun Masumiyeti, 133

Özel Değişme, 137

Bir Seri Katil Ne Zaman Seri Katildir?, 140

Röpriz, 144

 

BÜYÜK EKONOMİ

Prelude, 149

Yaşamın Virtüel Politik Ekonomisi, 152

Deve, 159

Aslan, 161

Hınç, 164

Çevrimi Bozan İkili, 169

Darwinci Senaryo, 173

Malthus’u Doğayla Karıştırmamalı, 179

Armağan, 184

Kötü Sonsuza Karşı, 190

Fazlanın Baskısı, 194

Devlet Denen Canavar, 200

Röpriz, 205

 

D.C.

Bengi Dönüş, 210

Bengî Dönüş, 213

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​