Henry David Thoreau'nun “Sivil İtaatsizlik” makalesi 1849 yılında yayınlandığında siyasi çevrelerde pek ilgi görmez ama, özellikle natüralist şair ve yazarların dünyasında büyük yankı bulur. Moby-Dick’in yazarı Melville edebiyat tarihinin en bükülmez karakteri “Kâtip Bartleby”nin hikayesini ilk olarak 1853 yılında bir dergide parçalar halinde yayınladığında Thoreau’nun metnini edebiyat alanında ete kemiğe büründürmüş olmakla kalmaz, o gün bu gün gücünü hiç yitirmemiş bir karşı duruş sloganını da ölümsüzleştirmiş olur: “Yapmamayı tercih ederdim.” 

 

“Kopyalar, kopyalar,” dedim telaşla. “Kontrol edeceğiz. Al şunu,”—ve dördüncü kopyayı ona uzattım.

“Yapmamayı tercih ederdim,” dedi, ve paravanın arkasında zarifçe gözden yitti.

Birkaç saniye için bir tuz direğine dönüştüm, oturan memurlardan oluşan mangamın önünde dikiliyordum. Kendime gelince, paravana doğru yaklaştım, bu son derece olağanüstü davranışın nedenini sordum.

“Niçin reddediyorsun?”

“Yapmamayı tercih ederdim.”

 

Sivil İtaatsizliğin en sembolik kahramanı Bartleby’nin hikayesini Armağan Ekici çevirisiyle, ve Deleuze’ün Fransızca baskıya sonsöz olarak yazdığı “Bartleby, ya da Formül” metniyle (çev. İnci Uysal) birlikte yayınlıyoruz. 

​

​

KİTAPTAN

​

Ben epey yaşını başını almış bir adamım. Son otuz yıldaki meşgalelerim sayesinde, ilginç, biraz da kendine münhasır gibi görünebilecek bir insan türüyle temas kurma fırsatım oldu; bu insanlar hakkında şimdiye kadar hiçbirşey yazılmadı bildiğim kadarıyla:—Hukuk bürolarında yazıcılık yapanları, yani kâtipleri diyorum. Bunların pek çoğunu hem profesyonel hayatta, hem de özel olarak tanıdım; istesem, türlü çeşitli öyle hikâyeler anlatırım ki, yumuşak yürekli beyefendileri tebessüm ettirebilir, duygusal ruhların ise gözlerinden yaş getirebilirler. Oysa ben tüm diğer kâtiplerin biyografilerinden Bartleby’nin hayatındaki birkaç pasaj uğruna feragat ediyorum; hayatımda gördüğüm ya da duyduğum en tuhaf kâtipti o. Başka hukuk yazıcılarının tüm hayat hikâyelerini yazabilirim; ama Bartleby için böyle birşey mümkün değil. Bu adamın eksiksiz ve tatminkâr bir biyografisi için gerekli olan malzemenin var olmadığına inanıyorum. Edebiyat için telafi edilemez bir kayıp bu. Bartleby, haklarında orijinal belgelere dayandırılamayan hiçbir şeyin teyit edilemeyeceği o mahluklardan biriydi; bu durumda elimizdeki orijinal belgeler ise epey az. Kendi afallamış gözlerimle gördüğüm Bartleby: onun hakkında tüm bilgimin kaynağı sadece bu. Bunun tek istisnası olarak, bir adet muğlak söylenti var, ona da hikâyenin devamında geleceğiz. [...]

​

​

İÇİNDEKİLER

 

KÂTİP BARTLEBY
Herman Melville

(çev. Armağan Ekici)

​

BARTLEBY, YA DA FORMÜL
Gilles Deleuze

(çev. İnci Uysal)

​

 

​

​

​